Alteichen

Czerna

Das alte Herrenhaus zu Klein-Tschirnau, Kreis Glogau,

auf dem linken Oderufer unwe it des Stroms an dessen Thalrand gelegen, ward 1558 von W o lf G l a u b i t z erbaut. Das

mit reichen Ornamenten geschmückte noch wohlerhaltene

Portal giebt, in Stein gehauen, über den Erbauer und die

Bauzeit folgenden Nachweis:

„1558 Montag nach Pfingsten hat W o l f G l a u b i tz den

Baw angefangen,"

neben einer der Seitennischen befindet sich ein Gedenkstein

mit der Inschrift:

„1559 C h r i s t o p h G l a u b i t z zur Tzschirne,"

„Alles mit Bedacht."

Das Geschlecht der G l a u b i t z gehörte in jener Zeit zu

dem mächtigsten und reichsten Adel im nördlichen Schlesien.

Tzschirne oder wie es jetzt heisst „Klein-Tschirnau" scheint

der Hauptsitz der Familie gewesen zu sein, woselbst sie ihre

Geschlechtstage abgehalten hat, so lange das Haus mit den

vier zugehörenden Rittergütern Tschirnau, Doberwitz und

Weckelwitz auf dem l inken, Gross- und Kl e in-Skeyden auf

dem rechten Ode ruf e r, Eigenthum des Geschlechts verblieb.

Da das Archiv des Hauses in den Kriegsjahren von 1806

—1807 durch die Franzosen vernichtet worden ist, so bleibt

nur die Vermuthung auszusprechen, dass der dreissigjährige

Krieg und seine schlimmen Folgen das plötzliche uund vollständige Sinken des grossen Grundbesitzes der Glaubitz veranlasst haben mag, denn im Anf ange des achtzehnten Jahrhunderts finden wir die Herrschaft Klein-Tschirnau im Besitze der Herren v o n S t o s c h, welche auch einen grossen Theil

der anderen Besitzungen der Glaubitz im Fürstenthum Glogau

dazu erworben hatten. Die Familie S t o s ch gehört zu den

alten eingeborenen schlesischen Rittergeschlechtern, reichbegütert, mächtig und angesehn in verschiedenen Landestheilen.

Auch s ie hatte Willen und offene Hand zur Erhaltung des

alten Hauses „ zur Tzschirne", dessen Restaurirung anno 1721

erfolgte, \ue eine der Portalinschriften bezeugt. Den Seitenflügel erbauten die S t o s c h gleichfalls in der zweiten Hälfte

des vorigen Jahrhunderts. Am Schluss des letzteren ver-

äusserten sie die Tschirnau er Güter, und es gelangten dieselben in kurzen Zwischenräumen in die Hände der benachbarten Fürsten von S c h ö n a i c h - C a r o l a t h , später der Fürsten zu L y n a r u nd endlich d er Herren v on D ' O r v i l l e,

bis sie im Jahre 1830 der gegenwärtige Besitzer, der Königliche

Kammerherr, Freiherr v o n B u d d e n b r o c k käuflich erwarb.

Das Gesammtareal der vier Rittergüter enthält 4,400 Morgen. Davon sind 3,300 Morgen Ackerland, das übrige Wiesen,

Busch und Werder. Der Boden gehört zu dem vorzüglichsten der Gegend und erlaubt den ausgedehnten Anbau von

Raps, Flachs, Zuckerrüben und Klee.

Der mächtige und solide Bau des alten Herrenhauses

giebt heute noch vollgültiges Zeugniss von den reichen Mitteln, so wie dem festen und tüchtigen Sinne der Erbauer,

nur war es 1830 die höchste Zeit, dass eine pflegende Hand

den beginnenden Ruin abwendete. Dies geschah 1831 bis

1833 durch den jetzigen Besitzer, der damals eine vollständige Restauration des Hauses, sowohl des älteren Baues als

des Seitenflügels bewirkte. So ist denn die „Tzschirne" eines

der wohlerhaltensten unter den schlesischen Rittersitzen aus

dem späteren Mittelalter, und feiert 1859 ihr dreihundertjähriges Bestehen in Festigkeit und wohnlicher Beschaffenheit.

Das zierliche Portal, die schönen Gewölbe und tiefen Mauernischen der Wohnzimmer, die hohen stolzen Giebel mit Ornamenten im gothischen Style, gereichen dem Freunde mittelalterlicher Baukunst zur Befriedigung. Das alte Haus

macht auf den Beschauer den Eindruck, als ob es noch weiter

einige Jahrhunderte mit seinen hohen leuchtenden Giebeln

hinaus in die grünende Oderniederung blicken we r d e, zur

Freude nachkommender Geschlechter, denen Kr a ft und Wille

zur Erhaltung des alten mächtigen Bauwerks so lange ungeschwächt bleiben möge, bis in Erfüllung seines, wie allen

irdischen Geschicks: „aus den Ruinen neues Leben blüht".

- dawniej Mała Czarna niem. Alteichen dawniej Klein - Tschirne, 1308 r. - Schyrnino; 1310 r. Scirnyna; 1325 r. Czermina; 1376 r. Cschirna. Czerna jest miejscowością, którą wymieniano już w najstarszych źródłach pisanych dotyczących Ziemi Głogowskiej. Przy podziale księstwa, jak zapisano w dokumencie z 1360 roku, znalazła się w części książęcej. Wzmianki o niej pochodzą także z 1376 roku. W drugiej połowie XV wieku (1485 r.) Czerna stała się własnością Melchiora von Glaubitza. Od niego właśnie datuje się główna gałąź linii rodowej. Z jego rodziny pochodzili kolejni spadkobiercy wsi do czasu, gdy trafiła ona w ręce Rechenbergów, a następnie von Stosch z Czernicy, znowu Rechenbergów i znowu von Stosch. Ci ostatni wpisali się na trwale w historię Ziemi Głogowskiej między innymi ze względu na przekonania religijne. W 1758 roku z ich inicjatywy wybudowano we wsi zbór luterański. Budowla dotrwała do lat 50 - tych naszego stulecia i została rozebrana. Od końca XVIII do połowy XIX wieku Czerna była sprzedawana i kupowana kilka razy. Stała się wreszcie własnością baronów Budenbrock, a później (do 1945 roku) rodziny von Frische. Obecnie najciekawszym zabytkiem w Czernej jest dwór, którego budowę rozpoczął w 1558 roku Wolfgang von Glaubitz, wnuk Melchiora. Budowla jest dziełem znanego na Śląsku architekta Hansa Lindera. W roku 1725 będąca w posiadaniu pałacyku rodzina von Stoschów poddała go renowacji oraz wzniosła skrzydło wschodnie. Kolejnym przemianom dwór uległ w latach 30 - tych i 50 - tych ubiegłego stulecia z inicjatywy Budenbrocków. Obecnie jest to trzykondygnacyjny, murowany z cegły i kamienia, podpiwniczony budynek założony na planie prostokąta z dostawionym dwukondygnacyjnym skrzydłem od wschodu. Wejście główne do pałacyku umieszczone zostało po środku elewacji zachodniej. Zdobi je piękny, architektoniczny portal z piaskowca. Wokół niego umieszczono osiem tarcz herbowych. Obok wejścia dostawiono do murów wieżę schodową nakrytą stożkowym dachem. Ściany elewacji ożywione zostały wykuszami biegnącymi przez wszystkie kondygnacje. Wewnątrz budynku zachował się układ dwutraktowy z sienią od strony wejścia. Budynek pokryty jest dwuspadowym dachem posiadającym szczyty. Zajmuje powierzchnię 5,11 ha. Jego kubatura wynosi 12904 m3, a pomieszczeń gospodarczych z częścią mieszkalną 1332 m2. W latach 1830 - 1840 założono od południa , na terenie dworskich łąk przylegających do rezydencji, rozległy park krajobrazowy. Ukształtowano wówczas wielką centralną polanę, wzdłuż której dokonano rzędowych nasadzeń drzew. Wokół parku poprowadzono promenadę spacerową, a także założono liczne ścieżki obiegające łagodnymi łukami trawniki. Prawdopodobnie w wieku XVII usypano wał przeciwpowodziowy, ciągnący się kilka kilometrów wzdłuż brzegu Odry. W drugiej połowie XX wieku obiekt obsadzono aleją dębową, uzupełnioną w wieku XVIII. Ze starego drzewostanu porastającego park, na baczniejszą uwagę zasługuje dzisiaj szpaler grabów, posadzony mniej więcej w połowie wysokości pałacyku. Od północy do elewacji bocznej rezydencji przylega folwark z czworobocznym dziedzińcem, wokół którego postawione zostały budynki gospodarcze. Naprzeciw wejścia głównego do dworku znajduje się płaski teren, pośrodku którego zachował się kamienny cokół z lat 30 - tych XIX wieku. Do dzisiaj zachowała się również klasycystyczna kaplica grobowa wybudowana ok. 200 lat temu. Pokoje pałacyku zdobią przepiękne, bogato zdobione piece kaflowe i kominki. Naprawdę jest czym zachwycić oko. Wiosną i latem, gdy zazielenią się drzewa, jest tu pięknie.